Số ca mắc sốt xuất huyết ngày càng gia tăng. Bệnh ở thể nhẹ có thể điều trị ở nhà nhưng để cơ thể có sức chống chọi lại virus gây bệnh, nhanh chóng hồi phục, mọi người cần làm theo nguyên tắc sau.
Theo thống kê của Cục Y tế Dự phòng, Việt Nam ghi nhận 70.585 ca mắc sốt xuất huyết (từ đầu năm đến giữa tháng 9/2020). Nhiều tỉnh thành đã ghi nhận số ca mắc sốt xuất huyết gia tăng, trong đó TPHCM dẫn đầu với 13.322 trường hợp và Hà Nội đứng thứ 10 với 1.993 ca mắc.
Các chuyên gia nhận định, số ca mắc sốt xuất huyết có xu hướng tăng và gần với ngưỡng cảnh báo dịch. Dự báo vào những tháng cuối năm nay, tình hình dịch bệnh sẽ diễn biến phức tạp khi mà thời tiết mùa đông xuân rất thuận lợi cho dịch bệnh phát triển.
Bệnh sốt xuất huyết do virus Dengue gây ra có tính chất truyền nhiễm. Một người đã từng mắc sốt xuất huyết rồi vẫn có thể bị lại vì chúng có 4 chủng là DEN-1, DEN – 2, DEN – 3, DEN – 4. Do đó, các chuyên gia khuyến cáo, mọi người càng cần thận trọng hơn với sốt xuất huyết trong thời điểm này.
Theo BS Đỗ Duy Cường, Giám đốc Trung tâm nhiệt đới ( Bệnh viện Bạch Mai), sau khi xét nghiệm cho ra kết quả Dengue dương tính, bệnh mới ở giai đoạn sơ nhiễm, khởi phát thì có thể sẽ chỉ định cho bệnh nhân tự điều trị tại nhà, không cần nhập viện. Khi đó, việc chăm sóc và dinh dưỡng đối với người bệnh là rất quan trọng để người bệnh sớm bình phục. Người bệnh cần có sự tư vấn của bác sĩ để được điều trị, ăn uống tốt.
Không ít trường hợp mắc sốt xuất huyết lại kiêng khem đủ thứ, cơ thể đã bệnh lại thiếu chất nên bệnh nặng nề hơn vì không đủ sức chống chọi. Người bệnh cần môi trường nghỉ ngơi thông thoáng.Trong 3 ngày đầu, người bệnh thường sốt dai dẳng nên phải theo dõi sát. Người nhà cần hạ sốt cho bệnh nhân bằng cách cho mặc đồ thông thoáng, uống paracetamol đúng chỉ định kết hợp chườm mát ở bẹn, nách, toàn bộ cơ thể bằng nước ấm. Tuyệt đối không được dùng aspirin hay ibuprofen để hạ sốt khi không có chỉ định để tránh tình trạng xuất huyết đe dọa tính mạng.
Sốt xuất huyết diễn biến qua các giai đoạn rất nhanh, từ ngày thứ 4 cần phải đặc biệt chú ý đến bệnh nhân. Nếu phát hiện có dấu hiệu bất thường như đau bụng nhiều, c.hảy m.áu chân răng hoặc bất kì vị trí nào trên cơ thể, tay chân lạnh… cần lập tức đến cơ sở y tế để tránh biến chứng.
Người bệnh cần được chăm sóc dinh dưỡng đầy đủ mới sớm bình phục. Ảnh minh họa
Ths.BS Lê Thị Hải – nguyên Giám đốc Trung tâm tư vấn dinh dưỡng (Viện Dinh dưỡng quốc gia) cho rằng, miễn dịch của cơ thể sẽ giảm đi nhiều khi có sự tấn công của virus Dengue. Người bệnh nếu không được chăm sóc đúng cách, hệ miễn dịch càng yếu hơn khó chống lại bệnh, bệnh càng lâu khỏi và thậm chí biến chứng nguy hiểm.
Người dân cần chú ý bổ sung vitamin và khoáng chất cho người bệnh. Khi cơ thể đủ chất, có sức đề kháng tốt, bệnh diễn biến nhẹ hơn và giảm biến chứng. Theo đó, mọi người cần chú ý:
* Bù dịch đúng cách
Người bệnh thường sốt cao nên cơ thể mất nước nên cần chú trọng bù nước, điện giải. Nên cho người bệnh uống các loại nước trái cây, nước quả ép như nước cam, nước chanh, nước dừa… Cũng có thể nghiền lá đu đủ rồi lọc lấy nước uống cho người bệnh. Hoặc bổ sung nước cho cơ thể bằng dung dịch điện giải theo đúng chỉ dẫn.
* Ăn các đồ lỏng
Người bệnh sốt xuất huyết luôn mệt mỏi, sốt cao nên vị giác thay đổi, miệng đắng không muốn ăn. Bởi vậy mọi người cần cho họ ăn những thức ăn lỏng và mềm như cháo, soup, sữa… cho người bệnh dễ nuốt và dễ tiêu hóa hơn. Các món ăn này còn bổ sung nước cho cơ thể giúp người bệnh có thêm năng lượng.
Mọi người có thể chia nhỏ bữa ăn cho người bệnh, không nên ép ăn dồn dập. Bữa ăn cần tăng các món giàu đạm, vitamin A từ trứng, thịt, sữa, trái cây… để tăng sức đề kháng chống lại bệnh.
* Không nên:
Tắm nước lạnh: Người bệnh nên hạn chế tắm gội để tránh việc thay đổi nhiệt độ cơ thể đột ngột, thất thường khiến bệnh tiến triển nặng thêm. Tốt nhất người bệnh chỉ nên dùng nước ấm lau người cho sạch. Việc dùng nước lạnh và ra gió, sự chênh lệch nhiệt độ trong và ngoài da sẽ gây nên hiện tượng đứt mạch m.áu khiến bệnh nhân dễ t.ử v.ong.
Uống rượu bia, dùng chất kích thích càng làm cơ thể mệt mỏi không đủ sức chống lại bệnh.
Tránh các món ăn chiên rán, nhiều dầu mỡ vì dễ gây ra đầy bụng, khó tiêu hóa khiến bệnh lâu phục hồi.
Không nên ăn những thực phẩm màu đỏ thẫm, màu đen hoặc nâu do trong quá trình bị nhiễm bệnh, người bệnh có thể đi ngoài ra phân đen hoặc nôn mửa ói ra m.áu nếu bị xuất huyết dạ dày. Bởi vậy sẽ khó phân biệt được với những biểu hiện xuất huyết trên của bệnh.
Trẻ bị sốt xuất huyết dễ nguy kịch nếu không uống oresol
PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng, nguyên Trưởng khoa Nhi – Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội), cho biết, trẻ mắc sốt xuất huyết (không uống thuốc oresol) chỉ uống nước lọc có nguy cơ bị mất nước trầm trọng.
Đây là một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến thoát huyết tương, thậm chí là t.ử v.ong ở t.rẻ e.m.
Hiện nay, bệnh sốt xuất huyết có nguy cơ gia tăng mạnh vào mùa mưa, nhất là vào các tháng 7, 8, 9, 10. Vì mưa làm nước ứ đọng ở nhiều vị trí thuận lợi cho muỗi đẻ trứng và phát triển nhanh chóng. Bên cạnh đó, do thiếu nước sinh hoạt nên người dân ở một số địa phương thường tích trữ nước ở các chum, vại, lu, bể chứa nước mà không có nắp đậy hoặc nắp đậy không đảm bảo để muỗi chui vào đẻ trứng, khiến sốt xuất huyết dễ bùng phát thành dịch.
Sốt xuất huyết là một bệnh cấp tính, ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe, đặc biệt là trẻ nhỏ. PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng cho biết: “Một số trẻ sốt xuất huyết nặng có biểu hiện mất nước trầm trọng, do không được bù nước và điều trị đúng cách”.
PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng, Nguyên trưởng khoa Nhi Bệnh viện Bạch Mai
1. Trẻ mắc sốt xuất huyết dễ nguy kịch do tình trạng mất nước trầm trọng
Mất nước là tình trạng lượng nước bị mất ra khỏi cơ thể cao hơn so với lượng nước cơ thể nhập vào. Điều này sẽ phá vỡ sự cân bằng của các nồng độ muối, khoáng chất và lượng đường trong m.áu khiến các cơ quan không thể thực hiện chức năng một cách bình thường, gây nhiều thiệt hại cho cơ thể.
Sốt xuất huyết gây sốt cao, nôn ói, khiến cơ thể trẻ bị mất nước. Tình trạng mất nước trầm trọng có thể gây cô đặc m.áu khiến trẻ sốt cao hơn. Nếu không được bù nước đúng cách, trẻ dễ gặp biến chứng nguy hiểm. Phụ huynh có thể nhận biết tình trạng mất nước do sốt xuất huyết ở trẻ thông qua các biểu hiện: Trẻ bị rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy trầm trọng, nôn ói, mệt mỏi, li bì, đau tức vùng gan.
Một số phụ huynh khi chăm sóc trẻ mắc sốt xuất huyết không chú ý hiện tượng mất nước, dẫn đến tình trạng xuất huyết ồ ạt, huyết tương bị thoát qua thành mạch, kéo theo sự di chuyển của nước khiến một lượng nước lớn trong hệ tuần hoàn bị mất. Đây là nguyên nhân của các biến chứng nguy hiểm ở trẻ như: sốc, trụy mạch, hôn mê, rối loạn chức năng gan, thận… Trong đó, biến chứng sốt xuất huyết giảm tiểu cầu được xem là cực kỳ nguy hiểm. Vì khi tiểu cầu giảm, bệnh nhân sốt xuất huyết có nguy cơ mất khả năng đông m.áu và không thể chống lại các n.hiễm t.rùng.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), giảm tiểu cầu được xem là một tiêu chí đ.ánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh sốt xuất huyết. Giảm tiểu cầu được định nghĩa như sự suy giảm nhanh chóng số lượng tiểu cầu hoặc số lượng tiểu cầu dưới 150.000/mm3 (
Một số triệu chứng của sốt xuất huyết giảm tiểu cầu ở trẻ bao gồm:
– Mệt mỏi
– Bầm tím
– Mề đay
– Ra m.áu mũi hoặc nướu răng
– Ra m.áu không dứt từ vết thương, ngay cả khi đã xảy ra từ lâu.
Trẻ mắc sốt xuất huyết dễ nguy kịch do tình trạng mất nước trầm trọng (Ảnh: Internet)
Trong những trường hợp tiểu cầu thấp nghiêm trọng hơn, trẻ mắc sốt xuất huyết có thể bị xuất huyết bên trong. Các triệu chứng của ra m.áu nội tạng bao gồm: M.áu trong nước tiểu. M.áu trong phân. M.áu hoặc chất nôn màu đen.
Để phòng tránh những biến chứng trên, PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng khuyến cáo các bậc phụ huynh cần theo dõi sát tình trạng của trẻ để bù nước và điều trị sốt xuất huyết đúng cách.
2. Cách bù nước cho trẻ sốt xuất huyết
2.1. Tăng cường cho trẻ uống ORS (oresol)
PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng cho biết, trong điều trị sốt xuất huyết, có hai loại thuốc quan trọng là thuốc hạ sốt và ORS (oresol). Đối với thuốc hạ sốt: Chỉ được dùng Paracetamol, không được dùng Ibuprofen. Đối với thuốc oresol (thuốc bù nước, điện giải) cần cho trẻ uống càng sớm càng tốt vì khi trẻ mắc sốt xuất huyết, điều quan trọng và cần làm ngay là bù nước và các chất điện giải.
Khi trẻ bị sốt xuất huyết cần cho trẻ uống oresol càng sớm càng tốt (Ảnh Internet)
Trong quá trình chăm sóc trẻ sốt xuất huyết, nếu cho trẻ uống cả oresol và nước lọc, trẻ có xu hướng thích nước lọc hơn và uống ít oresol lại. Nhiều phụ huynh thường cho trẻ uống oresol bằng cách, sau một thìa oresol, cho trẻ uống một thìa nước lọc, dẫn đến tình trạng trẻ ngửi thấy mùi mặn chát của oresol nên không uống hoặc uống ít đi.
“Trường hợp trẻ mắc sốt xuất huyết chỉ uống nước lọc, không uống oresol rất nguy hiểm vì trẻ có nguy cơ gặp các biến chứng do tình trạng mất nước trầm trọng”, PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng nhấn mạnh.
Do đó, theo kinh nghiệm của PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng, giai đoạn trẻ bị sốt xuất huyết, tạm thời không cho trẻ uống nước lọc, chỉ cho trẻ uống oresol. Sau 1 – 2 tiếng chỉ uống oresol, không uống nước lọc trẻ sẽ quen với mùi vị và thích uống oresol. Liều lượng sử dụng oresol tùy theo t.uổi và thể trạng của trẻ. Phụ huynh cần tuân theo các hướng dẫn của bác sĩ.
2.2 Truyền dịch cho trẻ sốt xuất huyết phải tuân theo chỉ định của bác sĩ
Trẻ mắc sốt xuất huyết ăn uống kém, nôn ói nhiều, có dấu hiệu mất nước lâm sàng, mức hematocrit tăng hoặc số lượng tiểu cầu giảm có thể thực hiện truyền dịch bù nước dưới sự theo dõi chặt chẽ của bác sĩ ở tại bệnh viện hoặc cơ sở y tế.
Tự ý truyền dịch cho trẻ mắc sốt xuất huyết tại nhà là một số những sai lầm nghiêm trọng nhiều bậc phụ huynh gặp phải. Những biến chứng do việc tự ý truyền dịch có thể ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng của trẻ. Nếu may mắn ở thể nhẹ thì sưng, đau vùng tiêm nhưng nếu nặng có thể dẫn đến hiện tượng bị sốc phản vệ do truyền quá nhanh, hoặc cơ địa dị ứng với thành phần trong dịch truyền. Một số trường hợp đặc biệt, tim có thể bị quá tải do không chứa nổi một lượng lớn dịch đưa vào cơ thể dẫn đến tình trạng ứ nước trong phổi, phù phổi, suy hô hấp, trụy tim rồi dẫn đến t.ử v.ong.
Mới đây, bệnh viện Bạch Mai đã tiếp nhận 1 trường hợp sốt xuất huyết là 1 thiếu niên 17 t.uổi bị ngừng tim do sốc khi truyền dịch tại nhà. Do đó, PGS.TS. Nguyễn Tiến Dũng khuyến cáo: “Phụ huynh tuyệt đối không tự ý truyền dịch tại nhà cho trẻ nhằm đề phòng những biến chứng nguy hiểm”.
Phụ huynh tuyệt đối không tự ý truyền dịch tại nhà cho trẻ nhằm đề phòng những biến chứng nguy hiểm (Ảnh minh họa: Internet)
Sốt xuất huyết là một trong những căn nguyên gây t.ử v.ong hàng đầu ở t.rẻ e.m. Cho đến thời điểm hiện tại, bệnh vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Vì vậy, các bậc phụ huynh cần lưu ý các biện pháp phòng bệnh cho trẻ. Trường hợp trẻ mắc sốt xuất huyết cần sớm đưa trẻ đến các cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời.
