Năm 2019 đ.ánh dấu sự trở lại của bệnh bại liệt, dịch hạch… ở nhiều quốc gia, sau hàng chục năm WHO tuyên bố gần như xóa sổ chúng.
Những căn bệnh đã được phòng ngừa hiệu quả toàn cầu nhờ vắcxin, song virus có nguy cơ kháng thuốc và tái bùng phát mạnh mẽ. Làn sóng bài xích vắcxin và các biến chủng virus là những nguyên nhân chính khiến bệnh dịch quay trở lại.
Bệnh bại liệt
Chiến dịch loại trừ bệnh bại liệt toàn cầu được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) triển khai vào năm 1998. Từ đó đến nay, các ca bệnh giảm hơn 99%. Năm 2018, WHO ước tính số trường hợp bại liệt giảm chỉ còn 33 ca.
Tuy nhiên, căn bệnh vẫn tồn tại ở các quốc gia nhỏ. Mới đây, bại liệt trở lại Pakistan và Malaysia do sự xuất hiện của các chủng virus bại liệt mới.
Chỉ trong vòng ba tháng kể từ ngày 14/9, Philipines ghi nhận 8 trường hợp bại liệt. Nước này đã có 19 năm loại trừ virus bại liệt. Chưa đầy một tháng sau, ngày 8/12, một em bé sơ sinh tại Malaysia được xác định mắc bệnh bại liệt. Đây là bệnh nhân bại liệt đầu tiên ở Malaysia sau gần 30 năm t.iêu d.iệt hoàn toàn căn bệnh này.
Noor Hisham, quan chức Bộ Y tế Malaysia nhận định, việc các bậc cha mẹ chủ quan đối với một căn bệnh tưởng chừng đã biến mất và không đưa con cái đi tiêm vắcxin trở thành mối đe dọa đối với sức khỏe cộng đồng. Bên cạnh đó, các quan điểm đạo đức của cộng đồng Hồi giáo liên quan đến vấn đề tiêm chủng cũng cản trở công tác ngăn ngừa dịch bệnh.
Bệnh dịch hạch
Bệnh dịch hạch lây truyền cho người chủ yếu từ các loài gặm nhấm. Ảnh: Shuttersock.
Dịch hạch từng là nỗi ám ảnh của châu Âu vào thế kỷ 14. Được biết đến với tên gọi “cái c.hết đen”, căn bệnh đã “quét sạch” 30-60% dân số châu lục này vào thời ấy. Giai đoạn 1346-1350, bệnh dịch hạch lây lan với tốc độ chóng mặt.
Dịch hạch là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do vi khuẩn trong cơ thể động vật gặm nhấm gây ra. Ở người, bệnh bao gồm thể hạch, nhiễm khuẩn huyết, thể phổi và màng não. Trong đó thường gặp nhất là thể phổi.
Các nhà khoa học đã tìm được vắcxin phòng chống căn bệnh nguy hiểm này và chặn được lây lan, còn diệt trừ được virus. Tuy nhiên, sau hàng chục năm biến mất tại một số quốc gia trên thế giới, dịch hạch đang có xu hướng quay trở lại.
Trong nửa tháng kể từ ngày 12/11, Trung Quốc ghi nhận 4 trường hợp mắc bệnh dịch hạch, hầu hết là ở khu vực Nội Mông. Trước đó, căn bệnh gần như bị xóa sổ khỏi nước này.
Mỹ cũng cảnh báo nguy cơ dịch hạch bùng phát sau hàng chục năm biến mất. Vào năm 2017, Mỹ phát hiện giống bọ chét mang trực khuẩn Yersinia pestis gây bệnh dịch hạch. Sở Y tế Navajo đã khuyến cáo người dân hạn chế tiếp xúc với động vật mang bọ chét và không thả rông thú cưng.
Bệnh bạch hầu
Bệnh bạch hầu từng là cơn ác mộng đầu thế kỷ 20, gây nhiều đợt dịch c.hết hàng nghìn người, nhất là t.rẻ e.m. Hơn 15.000 người Mỹ đã c.hết vào năm 1921 do bạch hầu.
Sau khi vắcxin phòng bệnh bạch hầu được đưa vào tiêm chủng từ năm 1923, căn bệnh không còn là mối đe dọa toàn cầu. Ở Việt Nam, khi chưa có vắcxin, bạch hầu thường xảy ra và gây dịch ở các tỉnh, tỷ lệ cứ 100.000 dân thì có 3,95 người bệnh bạch hầu, theo số liệu năm 1985 của Cục Y tế Dự phòng, Bộ Y tế. Về sau, khi thực hiện Chương trình tiêm chủng mở rộng trong đó có vắcxin bạch hầu, tỷ lệ này đã giảm chỉ còn 0,14 người bệnh trong 100.000 người.
Trên thế giới, quan điểm không tiêm văcxin cùng những biến động xã hội ở các nước Đông Âu những năm 80 khiến tỷ lệ tiêm chủng thấp. Bệnh bạch hầu đã bùng phát trở lại gây những đại dịch ở Nga, Ukraina những năm 90. Hơn 39.000 người Nga mắc bạch hầu năm 1994 trong đó 1.100 người c.hết, 3.000 người Ukraina nhiễm bệnh…
Gần đây bệnh bạch hầu xuất hiện ở nhiều nước, trong đó có Việt Nam. Năm 2017, 6 người tị nạn tại Bangladesh đã c.hết sau khi mắc bệnh bạch hầu, Yemen cũng ghi nhận 30 trường hợp t.ử v.ong. Nước ta hai năm qua ghi nhận một số ổ dịch bạch hầu tại vùng núi Quảng Nam, Quảng Ngãi, Kon Tum…
Người bệnh có các biểu hiện ban đầu như mệt mỏi, đau họng và sưng hạch bạch huyết. Vi khuẩn nhiễm vào m.áu có thể gây suy tim và tổn thương thần kinh vĩnh viễn.
Vắcxin bạch hầu cần được tiêm phòng nhắc lại sau mỗi 10 năm.
Bệnh sởi
Dịch sởi bùng phát trở lại chủ yếu do làn sóng “ tẩy chay vắcxin”. Ảnh: Pediatric of Florence.
Năm 2016, hơn 50 năm kể từ khi liều vắcxin đầu tiên được sử dụng, WHO tuyên bố bệnh sởi bị xóa sổ khỏi châu Mỹ. Tuy nhiên, chỉ hai năm sau, WHO ghi nhận số ca bệnh tăng lên 167%. Chỉ trong 9 tháng đầu năm nay, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ cho biết có 1.200 ca mắc sởi, con số cao nhất kể từ năm 1992.
Năm ngoái, toàn thế giới có gần 10 triệu người mắc bệnh sởi, 140.000 trường hợp t.ử v.ong, hầu hết là t.rẻ e.m dưới 5 t.uổi chưa được tiêm vắcxin. Tính đến tháng 11 năm nay, số ca sởi tăng gấp ba lần so với cùng kỳ 2018, theo dữ liệu của WHO.
Các nước bị ảnh hưởng mạnh nhất trong thời gian qua là Liberia, Ukraine, Cộng hòa Dân chủ Congo, Madagascar và Somalia.
Dịch sởi bùng phát trở lại chủ yếu do làn sóng “tẩy chay vắcxin” của một số phụ huynh. Tỷ lệ tiêm phòng bệnh sởi chững lại trong gần một thập kỷ. Tedros Adhanom Ghebreysus, Tổng giám đốc WHO phát biểu: “Việc để t.rẻ e.m t.ử v.ong vì một căn bệnh có thể phòng ngừa bằng vắcxin như sởi là thực tế đáng phẫn nộ, là sự thất bại trong công tác bảo vệ những nhóm người dễ bị tổn thương nhất”.
Thục Linh
Theo CNN, New York Times, Huffington Post/VNE
Chính phủ Samoa tạm ngừng hoạt động để đối phó với dịch sởi
Các cơ quan chính phủ Samoa sẽ đóng cửa trong hai ngày 5-6/12 tới để dồn nguồn lực nhân sự hỗ trợ chiến dịch tiêm phòng sởi trên cả nước.
Hiện đã đến lúc phải tiêm phòng cho tất cả người dân Samoa dưới 60 t.uổi. (Nguồn: Getty images)
Chính phủ Samoa ngày 2/12 thông báo tạm ngừng hoạt động để tập trung đối phó với dịch sởi đang hoành hành ở nước này, trong bối cảnh số trường hợp t.ử v.ong đã tăng lên 53 người.
Thủ tướng Samoa Tuilaepa Sailele Malielegaoi cho rằng chương trình tiêm vắcxin phòng sởi bắt buộc ở nước này mới chỉ tập trung chủ yếu vào đối tượng t.rẻ e.m, và hiện đã đến lúc phải tiêm phòng cho tất cả người dân dưới 60 t.uổi.
Để đạt được mục tiêu này, các cơ quan chính phủ sẽ đóng cửa trong hai ngày 5-6/12 tới để dồn nguồn lực nhân sự hỗ trợ chiến dịch tiêm phòng sởi trên cả nước. Chỉ có các nhân viên ngành điện và nước sạch vẫn tiếp tục làm việc.
Ông Malielegaoi đồng thời kêu gọi người dân Samoa đoàn kết để kiểm soát dịch sởi.
Theo số liệu thống kê chính thức, từ ngày 1/12 vừa qua đã có thêm gần 200 trường hợp nhiễm sởi bất chấp việc Chính phủ Samoa thực hiện chương trình tiêm vắcxin phòng bệnh bắt buộc. Hơn 3.700 người trên tổng dân số chỉ khoảng 200.000 người ở Samoa đã mắc bệnh sởi kể từ khi “đại dịch” bùng phát ở quốc gia này hồi giữa tháng 10 vừa qua.
Samoa đã ban bố tình trạng khẩn cấp do dịch sởi cách đây khoảng 2 tuần sau khi xác nhận sáu người t.ử v.ong do căn bệnh này, theo đó nhà chức trách nước này đã yêu cầu tất cả trường học đóng cửa và cấm tụ tập tại những nơi công cộng, đồng thời bắt buộc mọi người dân phải tiêm phòng sởi. Tuy nhiên, số người tiêm vắcxin phòng bệnh chưa đạt tỷ lệ cao nên các nỗ lực đẩy lùi dịch bệnh này đang gặp khó khăn.
Theo các quan chức y tế của Samoa, t.rẻ e.m là đối tượng dễ bị ảnh hưởng nhất do dịch sởi, một căn bệnh có những triệu chứng điển hình như phát ban và sốt. Trẻ bị nhiễm sởi có thể bị tổn thương não và t.ử v.ong./.
Phan An
Theo TTXVN/Vietnamplus
